2-4-2- الگوی تجربی توابع ریسک عملکرد محصولات مورد نظردر استان کردستان38
2-4-4- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان سقز43
2-4-5- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان بانه45
2-4-6- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان قروه47
2-4-7- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان بیجار49
2-4-8- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان مریوان51
2-5- سناریوسازی براساس سال پایه53
2-6- نوع تحقیق ونحوه ی جمع آوری داده ها55
فصل سوم: نتایج و بحث57
3-1- مقدمه58
3-2- تحلیل توصیفی متغیرها58
3-2-1- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی در استان کردستان طی سالهای 70-139158
3-2-2 نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان سنندج طی سالهای 70-139159
3-2- 3- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان سقز طی سالهای 70-13959
3-2- 4- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان بانه طی سالهای 1370-139160
3-2-5- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان قروه طی سالهای 70-139160
3-2- 6-نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان بیجار طی سالهای 70-139161
3-2-7 نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان مریوان طی سالهای 70-139162
3-2-8- عملکرد محصولات زراعی گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم، نخود دیم در استان کردستان62
3-2-8 متغیرهای اقلیمی در استان کردستان63
3-3- نتایج برآورد تابع عملکرد و ریسک محصولات مورد نظر در استان کردستان65
3-3-1- نتایج برآورد تابع عملکرد و ریسک عملکرد محصول جو آبی65
3-3-2- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد جو آبی در استان کردستان67
3-3-3- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد جو دیم68
3-3-4- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد جو دیم در استان کردستان71
3-3-5- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک نخود دیم73
3-3-6- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد نخود دیم در استان کردستان75
3-2-7 نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک گندم دیم76
در این سایت فقط تکه هایی از این مطلب با شماره بندی انتهای صفحه درج می شود که ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت کلمات به هم بریزد یا شکل ها درج نشود
شما می توانید تکه های دیگری از این مطلب را با جستجو در همین سایت بخوانید
ولی برای دانلود فایل اصلی با فرمت ورد حاوی تمامی قسمت ها با منابع کامل
3-3-8- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم دیم در استان کردستان78
3-3-9- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک گندم آبی79
3-3-10- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم آبی در استان کردستان81
3-3-11- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عدس دیم82
3-3-12- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد عدس دیم در استان کردستان84
3-4- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سنندج85
3-5- محاسبه کششهای توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سنندج87
3-6- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سقز88
3-7- محاسبه کششهای توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سقز90
3-8-نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بانه92
3-9- محاسبه کششهای توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بانه94
3-10- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان قروه95
3-11- محاسبه کششهای توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان قروه97
3-12-نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بیجار98
3-13- محاسبه کششهای توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بیجار100
3-14- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان مریوان102
3-15- محاسبه کششهای توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان مریوان104
3-16-نتایج سناریو سازی براساس سال پایه105
3-16-1-شبیه سازی تغییرات عملکرد و تولید در سناریوهای گوناگون برای استان کردستان105
3-17- نتایج آزمون ایستایی110
3-18- نتیجه گیری110
3-19- پیشنهادات115
پیوست103
فهرست منابع151
فهرست جداول
عنوانصفحه
جدول 3-1- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی در استان کردستان طی سالهای 1370-139158
جدول 3-2- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان سنندج طی سالهای 1370-139159
جدول3-4- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان بانه طی سالهای 1370-139160
جدول3-5- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان قروه طی سالهای 1370-139161
جدول3-6- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان بیجار طی سالهای 1370-139161
جدول3-7- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان مریوان طی سالهای 1370-139162
3-8- نتایج آمار توصیفی متغیرهای اقلیمی در استان کردستان طی سالهای 1370-139164
جدول 3-9- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد محصول جو آبی66
جدول 3-10- کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد جو آبی استان کردستان67
جدول3-11- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد جو دیم69
جدول 3-12- کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد جو دیم استان کردستان72
جدول3-15- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد نخود دیم74
جدول 3-16- کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد نخود دیم استان کردستان76
جدول3-17- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم دیم77
جدول 3-20- کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم دیم استان کردستان79
جدول3-19- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم آبی80
جدول 3-20- کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم آبی استان کردستان82
جدول3-20- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد عدس دیم83
جدول 3-21- کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد عدس دیم استان کردستان84
جدول3-22- برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر86
جدول3-24-برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر89
جدول 3-25-کششهای توابع عملکرد محصولات در شهرستان سقز90
جدول 3-27-کششهای توابع عملکرد محصولات در شهرستان بانه94
جدول3-28-برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر96
جدول 3-29-کششهای توابع عملکرد محصولات در شهرستان قروه97
جدول 3-31-کششهای توابع عملکرد محصولات در شهرستان بیجار100
جدول3-32-برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر103
جدول 3-33-کششهای توابع عملکرد محصولات در شهرستان مریوان104
3-34- درصد کل تغییرات عملکرد در سناریوهای اقلیمی106
ادامه جدول 3-34- درصد کل تغییرات عملکرد در سناریوهای اقلیمی106
3-35-میزان تغییرات عملکرد107
ادامه جدول 3-35- میزان تغییرات عملکرد107
3-36- عملکرد سناریوها108
ادامه جدول 3-36- عملکرد سناریوها108
3-37- تولید کل در هر سناریو109
ادامه جدول 3-37- تولید کل در هر سناریو109
فهرست اشکال
عنوانصفحه
شکل 1-1- واکنش واریانس و توزیع مقدار تولید با اجزای اخلال نمایی14
شکل 2-2 واکنش واریانس و توزیع مقدار تولید با اجزای اخلال حاصل ضرب14
شکل 2-3 واکنش و توزیع مقدار تولید با اجزای اخلال جمع پذیر15
فهرست نمودار
عنوانصفحه
نمودار 1-1- میزان بارندگی سالانه در استان کردستان طی سالهای 90-13609
نمودار 1-2- میانگین دمای سالانه در استان کردستان طی سالهای 90-136010
نمودار 3-1- عملکرد محصولات زراعی گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم، نخود دیم در استان کردستان طی سالهای 1391-136263
نمودار 3-2- سطح زیرکشت محصولات زراعی گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم، نخود دیم در استان کردستان طی سالهای 1391-1362.63
مقدمه
مقدمه
اقلیم یکی از اصلیترین عوامل محیطی است که همه‌ی موجودات زنده وغیر زنده را به شکل مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر خود قرار میدهد. شناخت وضعیت هوا و تغییرات آن از گذشته‌های دور مورد توجه دانشمندان علوم مختلف بوده است. با توجه به تغییرات شدید اقلیمی، این موضوع بیش از پیش نظر بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. اقلیم، شرایط متوسط آب و هوا برای یک محدودهی خاص و یک دورهی خاص است. تغییر اقلیم عبارت است از تغییر معنیدار در متوسط دادههای هواشناسی در طی یک دوره زمانی. این دوره زمانی معمولاٌ ده ساله و یا بیشتر میباشد. امروزه نگرانی مهمی در مورد وقوع تغییرات اقلیمی به وسیله فعالیتهای بشر بوجود آمده است، زیرا هر گونه تغییر در آب و هوا بر تولیدات کشاورزی نیز تأثیر خواهد گذاشت. از این رو تغییرات اقلیمی یکی از عوامل مؤثر بر تولیدات محصولات کشاورزی در آینده خواهد بود (ردی و همکاران،2000). تغییر اقلیم همه بخشهای اقتصادی را تا اندازه ای تحت تأثیر قرار میدهد، اما بخش کشاورزی شاید حساس‌ترین و آسیب پذیرترین بخش باشد، چرا که محصولات کشاورزی وابستگی زیادی به منابع اقلیمی دارند. بر اساس شواهد علمی تغییر اقلیم آینده، بویژه اثرات ترکیبی افزایش دما، بالا رفتن غلظت CO2جو، افزایش احتمال وقوع حوادث جدی (خشکسالیها، سیلابها، یخ بندانها و(… و کاهش آب قابل دسترس گیاه میتواند اثرات قابل ملاحظه‌ای بر روی محصولات کشاورزی داشته باشد. بالا رفتن دما موجب بالا رفتن میزان تبخیر و تعرق پتانسیل گیاهی میشود که نتیجه آن افزایش نیاز آبی گیاهان است.
شناخت نوسانات زمانی و مکانی پارامترهای هواشناسی(نظیر دما، بارش، رطوبت نسبی،… ) و تأثیر آن بر بخش کشاورزی جهت مدیریت منابع کشاورزی و اتخاذ استراتژیهای مناسب بسیار ضروری میباشد. بارش از طریق تأمین رطوبت خاک بطور مستقیم بر تولید محصولات دیم مؤثر است و از طریق تغذیه منابع آب سطحی و زیرزمینی تولید فاریاب را بطور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار میدهد (فاهری، 2003). نیاز آبی گیاهان و میزان تولید در بخش کشاورزی به تغییر در پارامترهای اقلیمی بسیار حساس میباشد. تغییر اقلیم بر دما و توزیع بارش تأثیرات متفاوتی دارد که در نتیجه آن بر نیاز آبی گیاهان و مصرف آب در بخش کشاورزی مؤثر میباشد(لطف آبادی، 2010). عملکرد و تولید در محصولات دیم به طور مستقیم تحت تأثیر شرایط اقلیمی است. روی هم رفته، تغییر آب و هوا متاثر از دو عامل دما و میزان بارش است و این دو عامل نیز خود تحت تأثیر سه عامل عرض جغرافیایی، ارتفاع و جریان اقیانوسی قرار دارند(تقدیسیان و میناپور،1382). بنابراین، با تغییر هر یک از این عوامل، تغییرات آب و هوایی رخ میدهد که در پی آن چگونگی زندگی انسانها نیز تغییر میکند. یکی از این اثرهای ایجاد شده در بخش کشاورزی است. به علت تغییر الگوی بارش و دمای میانگین جو، این پدیده میتواند بر تولید انواع محصولات باغی و کشاورزی که عمدهترین منابع غذایی کشور را تشکیل میدهند، آسیب وارد کند (تقدیسیان و میناپور، 1382).
تغییرات اقلیم علاوه بر عملکرد محصولات کشاورزی بر ریسک عملکرد محصولات نیز اثر میگذارد. در حالت کلی تغییرات شرایط آب و هوایی از جمله عوامل اصلی ریسک عملکرد در بخش کشاورزی تلقی میگردد. از این رو بررسی میزان اثرگذاری تغییرات اقلیم بر عملکرد محصولات کشاورزی از جمله گندم آبی و دیم، نخود دیم، عدس دیم و جو آبی و دیم در استان کردستان نیز حائز اهمیت خواهد بود تا میزان ریسک افزایی آنها مشخص گردد. این مسئله مهمی است که این تحقیق به دنبال آن میباشد.
بخش کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد ملی کشور ایفا میکند. افزایش سالانه حدود یک میلیون نفر به جمعیت کشور و بهبود نسبی در وضعیت اقتصادی افراد جامعه، افزایش مصرف سرانه را در جامعه سبب گردیده است. این امر باعث افزایش تقاضا برای منابع محدود کشاورزی شده است. لذا برنامهریزی و سیاست‌گذاری‌ها باید در جهت افزایش تولیدات کشاورزی و درآمد زارعین و مدیریت صحیح واحدهای کشاورزی انجام گیرد. کشاورزی به خصوص در کشورهای کمتر توسعه عمدتاً فعالیتی ریسکی است و تصمیمگیری و فعالیتهای بهرهبرداران معمولاً تحت تأثیر این پدیده و جنبههای مختلف آن قرار دارد. کشاورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخشهای اقتصادی، در روند توسعه نقش عمدهای را به منظور تأمین نیازهای سایر بخشها از جمله بخش صنعت ایفا میکند. کشاورزی فعالیتی است که همواره تحت تأثیر قیمتها، عملکردها و هزینههای تولید قرار دارد. این عوامل همراه با پدیدههای طبیعی هم‌چون سیل، خشکسالی، حمله آفات و مانند آن موجب بروز ریسک تولید و نبود قطعیت در این فعالیت میشود؛ بنابراین وجود عوامل اقلیمی غیرقابل‌پیش‌بینی مذکور موجب میشود که مدیران و برنامهریزان این بخش تصویری روشن و قطعی از وضعیت آینده برای برنامهریزیهای کشاورزی و دامپروری نداشته باشند (کمالی،1380).
افزایش جمعیت جهان و نیاز روزافزون به غذا از مهم‌ترین مشکلات عصر کنونی است و لذا بخش کشاورزی به عنوان تأمینکنندهی اصلی نیازهای غذایی، همواره در جستجوی راههایی برای برطرف کردن این مشکل بوده است. از سوی دیگر، شواهد بسیاری حکایت از وجود ریسک یا مخاطره در کشاورزی دارند. مطالعات متعددی نشان دادهاند که بهرهبرداران کشاورزی به دلایل گوناگونی هم‌چون: نداشتن کنترل بر عوامل جوی، تغییرات اقلیم، آفات و بیماریها و وضعیت بازارهای عرضه و تقاضای محصولات و نهادهها با ریسک روبهرو هستند (ترکمانی، 1375). از ریسک به عنوان عامل مهم، مستمر و مؤثر بر رفتار کشاورزان در رفع عدم تعادل از کشاورزی سنتی نام‌برده شده است. یکی از عوامل مهم ریسک در بخش کشاورزی، تغییرات اقلیمی است. هنگامی که یک قرن پیش دانشمند سوئدی اسوانت آرنیوس نظریه گرمایش جهانی ناشی از تغییرات آب و هوایی را مطرح کرد، کمتر کسی میاندیشید که این مسئله در مدتی کوتاه به مهم‌ترین نگرانی جامعه بین‌المللی تبدیل شود. آثار خطرناک تغییرات اقلیمی بر حیات بشر تقریباً تمامی جوانب زندگی بشر را در برمیگیرد؛ خشکسالی، طوفانهای دریایی سهمگین مانند سونامی، بالا آمدن سطح آب دریاها، گرم شدن هوا از جمله این آثار هستند (قمبر علی، 1391).
با توجه به وضعیت اقلیمی و بازار محصولات کشاورزی ایران اکثر محصولات کشاورزی که در مناطق مختلف کشور تولید میشوند به نوعی از ریسکهای تولید (عملکرد) و قیمت متأثر هستند. طبق تعریف بهرامی و آگهی (1384)، ریسک در فعالیتهای کشاورزی عبارت است از: شرایط ناپایداری که تولید محصولات کشاورزی را به مخاطره میاندازد و باعث ایجاد خسارات مالی و احساس ناامنی در روحیه و زندگی کشاورزان میشود. فعالیتهای کشاورزی استان کردستان نیز از این قضیه مستثنا نیستند. استان کردستان جزو استان مهم در تولید محصولات زراعی و باغی کشور محسوب میشود. گندم، نخود، جو از جمله مهم‌ترین و عمدهترین محصولات این استان هستند که نوسانات قیمت و عملکرد آنها در سالهای مختلف تأثیرات نامطلوبی را در درآمد کشاورزان ایجاد کرده است. محصولات گندم، جو و نخود به ترتیب 76، 6 و 10 درصد از سطح زیرکشت اراضی زراعی استان کردستان رو پوشش میدهند (وزارت جهاد کشاورزی، 1391).
1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق
آگاهی از روابط بین پارامترهای اقلیمی و عملکرد و تولید محصولات زراعی در سطوح مختلف محلی، منطقه‌ای و ملی برای تحلیل آثار تغییر اقلیم و پدیدههای حدی اقلیمی (خشکسالی) بر تولید محصولات کشاورزی، امنیت غذایی و ارائه راهکارهای تطبیقی مناسب برای مقابله با آن کاربرد دارد. در دهههای اخیر بررسی آثار اقتصادی تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی و ارزیابی راهکارهای تطبیق و سازگاری به این تغییرات به یکی از موضوعات مورد علاقهی اقتصاددانان کشاورزی نیز تبدیل شده است (مندلسون و همکاران1994). اقتصاددانان کشاورزی اغلب تغییرات اقلیم را بر اساس تأثیری که بر درآمد کشاورزان با تأثیری که بر رفاه و مازاد اقتصادی جامعه دارد (ریلی و همکاران، 2002) مورد بررسی و تحلیل قرار دادهاند و به دنبال پاسخگویی به این پرسشهای مهم بودهاند: که اثر تغییرات پیشبینیشده در اقلیم بر عملکرد، تولید و عرضه محصولات زراعی چگونه است و چه اثری بر امنیت غذایی در سطح جهانی و در کشورهای مختلف خواهد داشت؟ و یا واکنش بازار جهانی کالاهای کشاورزی و غذایی به این تغییرات چگونه است؟(فیشر و همکاران، 2009 و وایکس یانگ و همکاران، 2009).
تغییر آب و هوا که بیشتر مربوط به افزایش گازهای گلخانهای در جو است از نمونههای بارز در این زمینه به شمار میآید و تغییر آب و هوا متأثر از دو عامل دما و میزان بارش است (تقدیسیان و میناپور،1382)؛ بنابراین با تغییر هر یک از این عوامل، تغییرات آب و هوایی رخ میدهد که در پی آن چگونگی زندگی انسانها نیز تغییر میکند. یکی از این اثرها آسیبهای ایجادشده در بخش کشاورزی است. به علت تغییر الگوی بارش و دمای میانگین جو، این پدیده میتواند بر تولید انواع محصولات باغی و کشاورزی که عمدهترین منابع غذایی کشور را تشکیل میدهند، آسیب وارد کند (تقدیسیان و میناپور، 1382). امروزه فعالیتهای انسان میتواند اقلیم را که یکی از اجزای محیط میباشد تحت تأثیر قرار دهد و اقلیم نیز به نوبه خود بر کشاورزی، منابع غذایی انسان و دامها تأثیر میگذارد. تلاشهای بسیاری جهت اندازهگیری اثرهای تغییر اقلیم بر عملکرد محصول صورت گرفته است ( کوچکی و همکاران، 1380). ریسک موجود در فعالیتهای کشاورزی متأثر از شرایط جوی، قیمت و سایر پدیدههای مربوط به بازار است که تحت تأثیر تکنولوژی جدید میباشند و به جهت ناشناخته بودن اثر آنها بر تولید و ریسک آمیز بودن، همواره کاربردی محدود داشتهاند (موسی نژاد و همکاران، 1378). میانگین دما سالانه و میزان بارندگی سالانه میزان تولید محصولات گندم دیم، گندم آبی، جو آبی، جو دیم، نخود دیم و عدس دیم ملاحظه میگردد که تولید محصولات کشاورزی استان کردستان همبستگی بالایی همانند سایر استانها با نزولات جوی و مناسب بودن شرایط آب و هوایی دارد آن چنان که بخش کشاورزی به طور مستقیم تحت تأثیر پارامترهای اقلیمی بوده و اقلیم تعین کننده اصلی زمان، مکان و بهرهوری عوامل تولید کشاورزی است. بنابراین از یک طرف موجودی مکانی و زمانی اصلیترین عامل تولید کشاورزی (آب) تحت تأثیر اقلیم است و از طرف دیگر پارامترهای اقلیمی بارش و دما بر مقدار تولید ماده خشک و عملکرد محصولات زراعی به شدت تأثیر میگذارند. عملکرد و تولید در محصولات دیم به طور مستقیم تحت تأثیر شرایط اقلیمی است. برای این محصولات کاهش بارشها تا یک سطح آستانهای مشخص، نه تنها تولید در واحد سطح را کاهش میدهد، بلکه امکان کشت و یرداشت در کل این اراضی را به خطر میاندازد. عملکرد محصولات آبی نیز از طریق افزایش نرخ تبخیر و تعرق از سطح خاک و گیاه، تحت تأثیر درجه حرارت محیط قرار دارد. ضمن اینکه با کاهش بارشها مقدار آبیاری مورد نیازبرای آنها نیز افزایش می‌یابد. در شرایط با فرض وجود مقدار معینی از آب، تآمین آب بیشتر برای این محصولات مستلزم کاهش سطح زیرکشت آبی به منظور جلوگیری از کاهش عملکردها یا پذیرش درصدی از کاهش عملکرد اما حفظ سطح زیرکشت موجود خواهد بود. از طرف دیگر از دیدگاه کلان نیز کاهش توان تولید محصولات کشاورزی، طیف گستردهای از متغیرهای اقتصاد کلان و بخش کشاورزی از جمله میزان واردات محصولات کشاورزی، توان صادرات، الگوی تجاری محصولات کشاورزی، ظرفیت اشتغال زایی بخش کشاورزی، قیمتهای داخلی کالاهای کشاورزی، رفاه اقتصادی مصرف کنندگان و تولید کنندگان این کالاها در نهایت تولید ناخالص سایر بخشهای اقتصادی و کل اقتصاد کشور را متأثر میسازد. براین اساس وضعیت اقلیم عامل مؤثری در انتخاب سطح و الگوی کشت، مقدار عملکرد، تولید و عرضه محصولات کشاورزی است.
با توجه به اینکه اغلب کشاورزان استان کردستان مالکین خرده پا هستند و اکثر داراییشان را در هر دوره بهرهبرداری در فرآیند تولید به کار میگیرند انتظار میرود در مقابل تغییرات عملکرد آسیب‌پذیر باشند بنابراین لازم است مطالعه ای در مورد تأثیر عوامل اقلیمی برعملکرد محصولات صورت گیرد. مطالعه‌ی حاضر به بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی بر عملکرد محصولات زراعی استان کردستان می‌پردازد. در فصل اول به بررسی چارچوب نظری تابع تولید تصادفی جاست و پاپ (1978) و همچنین بررسی مطالعات داخلی و خارجی پرداخته میشود. در فصل دوم که شامل مواد و روش ها است ابتدا به تصریح روش تحقیق و توابعی که در پژوهش استفاده خواهد شد، پرداخته میشود. الگوی تجربی هر یک از توابع در این بخش بیان می شود. در فصل سوم نتایج آمار توصیفی و استنباطی، نتیجه گیری و پیشنهادات بیان می شود.
1-3-اهداف تحقیق
هدف کلی مطالعه حاضر بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی برعملکرد محصولات عمده زراعی در استان کردستان میباشد. در راستای این هدف، اهداف اختصاصی زیر در نظر گرفته شده است:
1-تعیین اثرات اقلیمی بر محصولات عمده زراعی استان کردستان
2-بررسی روند تغییرات اقلیمی استان کردستان طی دو دهه اخیر
3-شبیه سازی تغییرات عملکرد و تولید در سناریوهای گوناگون طی دو دهه اخیر
1-4-فرضیات یا سوالات تحقیق
1- بین متغیرهای اقلیمی از جمله بارندگی و دما با عملکرد و ریسک عملکرد محصولات عمده زراعی مورد مطالعه رابطه معنی‌داری وجود دارد.
2-تغییرات اقلیمی استان کردستان طی دو دهه اخیر از نظر میزان بارش و درجه حرارت معنی دار است.
3-اثر تغییر اقلیم بر عملکرد محصولات مختلف متفاوت است.
فصل اول: ادبیات و پیشینه تحقیق
فصل اول:
ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه
در این قسمت ابتدا در مورد تأثیر تغییرات اقلیمی بر روی کشاورزی در ایران و سناریوهای مختلف کشور توضیح داده خواهد شد همچنین روند بارندگی و دمای استان کردستان، میزان تولید، سطح زیرکشت و عملکرد محصولات گندم دیم، گندم آبی، جو دیم، جو آبی، نخود دیم و عدس دیم بررسی میگردد سپس چارچوب نظری تابع تولید تصادفی و در نهایت پیشینه تحقیق در قالب مطالعات داخل و خارج کشور بیان خواهد شد.
تغییرات اقلیمی بر کشاورزی ایران
براساس کنوانسیون تغییر آب و هوا، ایران جزء کشورهای آسیب‌پذیر ناشی از تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی است. زیرا کشور ما دارای آب و هوا خشک و نیمه خشک است و از نظر پوشش جنگلی فقیر بوده و از طرفی در معرض تهدیدات بلایای طبیعی مانند سیل، خشکسالی، بیابان زائی همچنین طغیان آفات در بخش کشاورزی است. غالب این پدیده ها ناشی از تغییرات اقلیمی هستند. تغییرات الگوی بارندگی ودمایی بر تولیدات کشاورزی تأثیر سوء وجبران ناپذیری میگذارد. گلدهی زود هنگام فصول برخی درختان در زمستان و آغاز زود هنگام فصول از جمله دیگر تبعات تغییر اقلیم در کشور میباشد. ایران به دلیل واقع شدن در نیمکره شمالی، دارای اقلیمی نیمه خشک است و پیش بینی درازمدت شرایط اقلیمی هر منطقه میتواند راهکار مناسبی برای غلبه بر عوارض ناگوار تغییرات اقلیمی باشد (معتمدی و همکاران، ????)
ایران کشوری با میانگین بارش سالانه حدود 250 میلیمتر است که معادل تنها یک سوم متوسط بارش جهانی می باشد. بر طبق اعلام دفتر تغییرات آب و هوا برای انتشار گازهای گلخانه ای در کشور، سه سناریو پیش بینی گردیده که به شرح زیر می باشند:
سناریوی یک: در صورت کاهش انتشار گازهای گلخانهای [با روند فعلی] افزایش دمایی بین 1 تا 5/1درجه سانتی گراد،کاهش بارندگی به میزان 11 تا 1/19 درصد در کشور بوقوع می پیوندد.
سناریوی دو: اگر میزان انتشار گازهای گلخانه ای با روند موجود تثبیت گردد (ورود 7 میلیون تن دی اکسید کربن به جو) در آن صورت افزایش دما بین 5/2 تا 1/4 درجه سانتیگراد اتفاق خواهد افتاد و تأثیر آن بر کاهش بارندگی به میزان 9/30 تا 50 درصد در کشور خواهد بود.
سناریوی سه: انتشار گازهای گلخانهای افزایش یابد که در صورت وقوع چنین رخدادی با افزایش دما بین5/5 تا 7/7 درجه سانتیگراد، 58 تا 80 درصد کاهش بارندگی در کشور اتفاق خواهد افتاد این در حالی است که اگر هر یک از این سناریوها اتفاق بیفتد، میتوان بروز خشکسالی، کاهش متوسط بارندگی را محتمل دانست که حاصل آن بروز عواقب نه چندان مثبت بر روند توسعه کشور خواهد بود و ناگفته پیداست که مسئولین کشوری چنین پدیده ای را خوشایند تلقی نمی‌نمایند.
موقعیت جغرافیایی
استان کردستان با مساحت 28203 کیلومتر مربع یکی از استانهای غربی ایران است که از شمال به استانهای آذربایجان غربی و قسمتی از زنجان و از جنوب به استان کرمانشاه و از شرق به استان همدان و قسمتی دیگر از استان زنجان و از غرب به کشور عراق محدود میباشد. این استان در 34 درجه و 44 دقیقه تا 36 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 31 دقیقه تا 48 درجه و 16 دقیقه طول شرقی از نصف النهار قرار گرفته است. این استان مساحت 7/1 درصد از مساحت کل کشور را شامل میشود و از نطر وسعت رتبه 16 را در کشور دارا است. مرکز استان شهر سنندج است که در ارتفاع 1373 متر از سطح دریا واقع شده است. شهرستان‌های سقز، مریوان، قروه، بانه، بیجار، دهگلان، دیواندره، کامیاران و سرو آباد در این استان قرار دارند.
آب و هوای منطقه مورد مطالعه
اقلیم استان کردستان تحت تأثیر توده‌های گرم و مرطوب مدیترانه‌ای و گرم و اقیانوس اطلس قرار دارد که با عبور این جریان ها از روی استان و برخورد با ارتفاعات زاگرس مقدار زیادی از رطوبت خود را به صورت باران و برف از دست داده و عامل عمده ریزش‌های جوی کشور را نیز تشکیل میدهند. تعداد روز‌های یخبندان 109 روز و میزان بارندگی سالانه در شرایط عادی اقلیمی معادل 500 میلی متر میباشد. بیشترین میزان بارندگی مربوط به شهرهای مریوان و بانه حدود 800 میلی متر در سال وکم‌ترین میزان بارندگی در ناحیه شرق حدود 400 میلی متر ودر قسمت مرکزی استان یعنی سنندج نزدیک به 500 میلیمتر در سال است. حداقل درجه حرارت مطلق در یک دوره ده ساله 33- درجه سانتیگراد مربوط به شهرستان‌های سقز و حداکثر آن 41+ درجه سانتی گراد مربوط به به شهرستان‌های سنندج میباشد. میانگین بارندگی استان در سالهای عادی 470-450 میلی متر و در سالهای خشک کمتر از 350 میلیمتر میباشد (بی نام، 1390). در مناطق مختلف استان کردستان دما، مقدار نزولات جوی و رطوبت یکسان نمی‌باشد. به همین علت استان، دارای اقلیم یکسانی نیست.
نمودار 1-1- میزان بارندگی سالانه در استان کردستان طی سالهای 90-1360
منبع: ایستگاه سینوپتیک کردستان، 1390
همان طور که از نمودار (1-3) قابل دریافت است اینکه روند میزان بارندگی در استان کاهشی است و دارای نوسان چشم‌گیری است که این نوسانات طی سالهای 90-1380 مشهورتر است. همچنین دمای حداکثر و حداقل در طی این سالها روند روبه افزایشی خود را دنبال نموده است که هر دو عوامل بارندگی و دما میتواند در ایجاد ریسک عملکرد محصولات کشاورزی نقش به سزایی را در استان ایفا نمایند.
نمودار 1-2- میانگین دمای سالانه در استان کردستان طی سالهای 90-1360
منبع: یافتههای تحقیق
استان کردستان از استانهای مهم در زمینه تولیدات زراعی و باغی کشور محسوب میشود و محصولات عمده زراعی منطقه را به خود اختصاص داده است. گندم آبی، گندم دیم، جو آبی، جو دیم و نخود دیم از جمله مهم‌ترین و عمدهترین محصولات زراعی این استان هستند. محصولات گندم، جو و نخود به ترتیب 76، 6 و 10 درصد از سطح زیرکشت اراضی زراعی استان کردستان رو پوشش میدهند (وزارت جهاد کشاورزی، 1391). وضعیت تولید و سطح زیرکشت و عملکرد محصولات زراعی گندم، جو، نخود و عدس در استان کردستان در سال زراعی 91-1390 در جدول (1-1) آمده است.
جدول 1-1- میزان تولید، سطح زیرکشت و عملکرد محصولات گندم، جو و نخودو عدس درکشور و استان کردستان در سال زراعی 91-1390
عملکردتولید (تن)سطح زیرکشت)هکتار)محصولاستانکلدیمآبیکلدیمآبی97634551233935938159028523456637559339085992466994گندمکل کشور10332892285356596599518875691587374934750652624جو53315102336862182521543441949740927610221نخود29/58157/113871808643237485117230116566574عدس770402253505939288314217654518850984135347گندمکردستان912340735885197991608626629217084720جو394101629604290515537424373698544نخود97/32731/809509444651434135380عدسمنبع: آمارنامه کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی،1391
چارچوب نظری تابع تولید تصادفی
معمولا روش اثباتی تحلیل واکنش عرضه و تولید محصولات کشاورزی، استفاده از برآوردهای اقتصادسنجی است که در آن تلاش میشود، پارامترهای تکنولوژی تولید (در فرم ریاضی از یک تابع تولید فرموله میشود) در چارچوب نظری اقتصادی برآورد شود. به بیان دیگر، تابع تولید یک بیان ریاضی از روابط ستانده و نهاده‌های تولید بوده که معمولا به صورت ضمنیQ=f(x1,x2,…,xn) بیان میشود. در این تکنولوژی تولید قطعی که Q سطح تولید و x1 تا xn بیانگر نهاده‌های مورد استفاده در تولید کشاورزی است، روابط تولید تنها به شکل متوسط سطح تولید ومصرف نهاده ها بیان شده است. بنابراین در این فرم سنتی از تابع تولید این فرض ضمنی وجود دارد که سطح مصرف نهادهها تنها بر سطح متوسط تولید اثر میگذارد و فاقد هر گونه تاثیری بر واریانس با ریسک تولید است. این تعریف از تابع تولید به ویژه در فعالیتهای کشاورزی که به طور ذاتی فرایندهای ریسکی هستند وتا حد زیادی متاثر از عوامل غیر قابل کنترل (مثل عوامل اقلیمی) است، خالی از اشکال نمی باشد.
کومب هاکر1(2002) معتقد است، ریسک نقش مهمی در تصمیمات مربوط به انتخاب سطح مصرف نهادهها و سطح تولید دارد به گونه‌ای که نادیده گرفتن آن در توابع تولید کشاورزی به تخمین کمتر از حد سطح تولید فعالیت‌ها، تغییرات الگوی کشت و نیز برآورد اریب از کششهای عرضه محصولات منجر میشود. جاست وپاپ2(1978) نیز اینگونه استدلال می‌کنند که تابع تولید برآوردی باید از انعطاف‌پذیری لازم برخوردار باشد به گونه‌ای که اجازه دهد سطح نهادهها بر هر دو جزء تصادفی و قطعی تولید اثر بگذارد. در راستای همین ضعف الگوهای سنتی(قطعی) تابع تولید است که آیگنر و همکاران3(1977) و میوزن و وان دن بروک4(1977) توابع تولید تصادفی را که در مقایسه با مدل‌های توابع تولید متوسط با تعریف تابع تولید در علم اقتصاد همخوانی بیشتری داشته و نسبت به توابع تولید قطعی واقع بینانه‌تر است توسعه دادند. در تولید کشاورزی، توابع تولید تصادفی برای تصریح عوامل تصادفی موثر بر تولید مانند عوامل آب و هوایی، نوسان‌های قیمتی و کیفیت خاک مورد استفاده قرار میگیرند. برای مثال تابع تولید تصادفی گندم با این توجیه که فرآیند تولید گندم تابعی از متغیرهای تصادفی مانند بارندگی است، میتواند تصریح شود. در این نوع از تصریح توابع تولید، ضمن این که اجازه میدهد، متغیرهای قطعی به عنوان اجزاء قطعی رفتار کنند، اجزاء تصادفی را نیز در درون خود داراست(گاردنر و رائوسر5، 2001).
در اینجا برای شرح پایه‌های نظری الگوی مورد استفاده در این پژوهش، به توضیح اصول وفروض اساسی که جاست و پاپ (1978) برای یک تابع تولید تصادفی مورد استفاده در تحلیل ریسک تولید کشاورزی بیان گردیده، پرداخته میشود. با فرض اینکه Q بیانگر سطح تولید و xi نشان دهنده نهاده ها ی تولید(i=1,2,…n) باشد، این فروض عبارتند از: (رابیسون و باری6، 1987)
1- E(Q)>0: تولید انتظاری مقدار مثبتی باشد.
2- ? E(Q)/??X?_i>0: نقش ومشارکت نهاده در تولید مثبت باشد. یعنی هر چه سطح مصرف نهاده افزایش یابد، میزان تولید انتظاری نیز افزایش یابد.
3- ?^2 E(Q)/?X_i^2<0: بهرهوری نهایی نهادهها باید در یک سطح از مصرف نهاده کاهشی باشد.
4- ?E(Q)/??^2 ?_E^2=0: یعنی موقعی که واریانس جزء تصادفی کاهش یابد، تولید انتظاری بتواند ثابت بماند.
5- ??^2 (Q)/?x_i>=<0: تغییر در واریانس تولید در اثر تغییر نهاده میتواند مثبت، منفی یا صفر باشد یعنی هر نهاده بتواند به عنوان یک نهاده ریسک کاه، ریسک‌افزا یا خنثی به ریسک عمل کند.
6- ??^2 (?Q/?x_i )/?x_i>=<0: تغییر در واریانس تولید نهایی نهاده میتواند در علامت ثابت نباشد.
7- f(?x)=?f(x): بازده ثابت (تصادفی) به مقیاس.
اکنون سؤال این است که آیا توابع تولید استانداردی که معمولا برای تحلیل‌های مختلفی از ریسک بکار می‌روند، شرایط بیان شده توسط جاست و پاپ را تأمین میکند. در صورتی که این گونه نباشد، چه تصریح جایگزینی برای آنها وجود دارد که بتواند یک تابع خوش رفتار برای تحلیل ریسک تولید ارائه کند. الگوهای تابع تولید معمولا دارای یکی از سه فرم استاندارد زیر است (همان منبع).